مقاله | رابطه اعجاز عددی قرآن و عدم تحریف

رابطه اعجاز عددی قرآن و عدم تحریف

خلیل عقیلی فرج

دکترای تفسیر تطبیقی
دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم قم [e-mail]

لینک نمایه مقاله در سیویلیکا : https://www.civilica.com/Paper-INPE01-INPE01_042.html

هرگونه نقل قول یا استفاده از مطالب این پژوهش بدون درج منبع، شرعا مجاز نمی باشد

پذیرفته شده در کنفرانس ملی ایده های نوین و پژوهش های کاربردی در علوم انسانی

رشت ، 1398

چکیده

یکی از جنبه های اعجاز قرآن کریم اعجاز عددی و محاسباتی آن می باشد که مورد توجه پژوهشگران قرآنی قرار گرفته است. نقش مؤثر اعجاز عددی قرآن کریم در ایجاد ارتباط بین اهل علم و آیات الهی و افزایش مطالعات میان رشته ای در این حوزه اهمیت این موضوع را دو چندان می کند. در این پژوهش با ایجاد ارتباط منطقی بین اعجاز و شگفتی های عددی قرآن و موضوع عدم تحریف، و ارائه نمونه ای از اعجاز عددی قابل محاسبه و اعتبارسنجی و بیان روشن تر ارتباط این گونه از اعجاز قرآن با موضوع عدم تحریف با تکیه بر نمونه بیان شده، این نتایج حاصل می گردد که اولا این موضوع به عنوان شاهد مثالی دقیق و قابل راستی آزمایی در مورد عدم تحریف قرآن قابل طرح است و در صورت تحریف قرآن بسیاری از روابط عددی میان واژه ها و عبارات آن بدست نمی آمد و ثانیا قرآن دارای اشارات و اعجازهای علمی فراوان می باشد که می تواند در فهم دقیق تر آیات ، تولیدات و نظریه پردازی های علمی مفید واقع شود.

کلید واژگان : اعجاز عددی ، تحریف ، قرآن

 

 

مقدمه

در دنیای امروز که سوالات و شبهات فراوانی با هدف کم رنگ کردن آموزه های قرآنی و خدشه وارد کردن به سلامت و پاسخگویی این کتاب بزرگ به مسائل روز انسان، در متن جامعه رواج دارد، نمی توان انتظار داشت که همه مخاطبان این فکرهای مسموم، به منابع مرتبط و پاسخگوی سوالاتشان دسترسی داشته و حتی توانایی علمی یا انگیزه  مراجعه به آنان را داشته باشند. در نتیجه یکی از راه های ایجاد انگیزه و جذب محققان جهت فعالیت های علمی دقیق و مولد در حوزه قرآن کریم، می توان بیان شگفتی های علمی و خصوصا عددی آیات وحی باشد. در این پژوهش ابتدا مفهوم واژه های اعجاز و تحریف مورد بررسی قرار گرفته است. سپس موضوع اعجاز یا شگفتی عددی و نتایج بحث های مخالفان و موافقان آن طرح گردیده است. در ادامه با بیان نمونه ای از موارد اعجاز عددی و محاسباتی مناسب با هدف پژوهش، ضمن محاسبه درستی آن به بیان ارتباط آن و شگفتی های مشابه با موضوع عدم تحریف قرآن پرداخته شده است. در پایان نتایج حاصل از ایجاد این ارتباط بیان گردیده است.

 

1-     مفهوم شناسی

1-1 اعجاز

   عجز در لغت به معنای ضعف و ناتوانی و مخالف استواری (ابن منظور،1414ق: 5/369) ، قدرت (راغب اصفهانی، 1412ق: 547) و زیرکی و نشاط در کارها(طریحی، 1375ش:4/24) است. اعجزنی فلان یعنی از طلب و درک او عاجز شدم (فراهیدی، 1410ق:1/215).

1-2 تحریف

تحریف از ریشه حرف می باشد و حرف را در لغت به گوشه و کناره معنا کرده اند (ابن منظور، 9/41) و حرف هر چیز گوشه، کرانه و مرز آن است (طریحی،5/36). تحریف در قرآن تغییر دادن سخن از معنای آن است (فراهیدی،3/211) راغب می گوید تحریف کلام به معنای آن است که آن را در گوشه‏اى از احتمال قرار بدهى که می توان آن را به دو وجه حمل کرد (راغب اصفهانی،  228). نخستین بار این واژه در قرآن و سپس در احادیث به کار رفته است (نجارزادگان، 1384ش:17).

تحریف در اصطلاح کاری خارق العاده و همراه با تحدی است که از معارضه و مقابله سالم بماند (سیوطی ،2/238) خداوند آن را به دست پیامبرانش ظاهر می کند تا دلیلی بر صدق و راستی رسالت آن ها باشد(معرفت،1386 الف: 4/16).

تحریف در اصطلاح علوم قرآنی به دو بخش اصلی «تحریف معنوی» و «تحریف لفظی» تقسیم می شود.

الف) تحریف معنوی به معنای تفسیر سخن بر خلاف مقصود گوینده آن است (نک: خویی، بی تا، 197؛ معرفت، 1386ب: 19؛ نجارزادگان، 1384ش:17)، همانطور که در آیه مبارکه «مِنَ الَّذِینَ هادُوا یُحَرِّفُونَ الْکَلِمَ عَنْ مَواضِعِهِ» (نساء/46) به آن اشاره شده است. این نوع تحریف به طور قطع در قرآن رخ داده و این موضوع مورد اتفاق همه می باشد(خویی، 198) همچنین در روایات نیز وقوع آن اطلاع داده شده است(نهج البلاغه، خطبه 17). این نوع از تحریف موضوع بحث این نوشتار نیست.

ب) تحریف لفظی به معنای کاهش،  افزایش یا تبدیل کلمات، آیات و سوره ها است. البته در اینجا هم تحریف لفظی فقط به معنای نقصان مورد بحث است زیرا تحریف به معنای افزایش آیه یا سوره‌ای در قرآن و تبدیل آیات به آیاتی دیگر، قائلی ندارد (نک: نجارزادگان، 1384:18).

 

2- اعجاز عددی قرآن کریم

قرآن کریم از جنبه های فراوان دارای اعجاز می باشد، مانند اعجاز بلاغی، اعجاز علمی و.. . یکی از جنبه های اعجاز قرآن که در دهه های اخیر با ورود رایانه و وسایل محاسباتی پیشرفته جای خود را در بحث اعجاز قرآن پیدا کرده است موضوع نظم عددی و محاسباتی می باشد. از اولین کسانی که پرده از این موضوع برداشته اند در کتاب «الاتقان فی علوم القرآن» سیوطی، رد پای این فکر دیده می‌شود و در رأس محققان این موضوع افرادی همچون رشاد خلیفه و عبد الرزاق نوفل و ... هست (نک: رضایی اصفهانی، 1381ش، 217). محققان قرآنی مقالات و یافته های فراوانی را به عنوان اعجاز عددی، نظم ریاضی و شگفتی های محاسباتی قرآن ارائه داده اند. نکته قابل توجه این که قطعا تعدادی از این مدعاها به دلایل مختلفی مانند داشتن مثال نقض یا قابل محاسبه و ارزیابی نبودن، نمی توانند اعجاز عددی قرآن محسوب شده و مورد استناد پژوهش ما قرار گیرند. اما بخشی از این روابط کشف شده دارای قابلیت محاسبه و اثبات بوده و می توانند پایه این مقاله را تشکیل دهند. این موضوع موجب اختلاف صاحب نظران علوم قرآنی در موضوع اعجاز یا شگفتی بودن این یافته ها گردیده است(نک: پهلوان، 1388، 57-76). استاد رضایی اصفهانی در کتاب «پژوهشی در اعجاز علمی قرآن » ضمن بیان اسامی و شرح نظرات موافقان و مخالفان اعجاز عددی قرآن چنین نتیجه گیری می کنند: «نظم ریاضی قرآن (در همان موارد محدودی که وجود دارد و مورد پذیرش طرفین است) یک مطلب شگفت‌انگیز است چرا که یک فرد امّی و درس ناخوانده در طی 23 سال کتابی با نظم خاص ریاضی آورده است که در حالات روانی مختلف مثل جنگ و صلح و در مکان‌ها و زمان‌های متفاوت آورده شده است. (نه مثل یک دانشمند فارغ از همه چیز که در یک کتابخانه، با آرامش، کتابی منظم تدوین می‌کند) و مطالبی عالی و همراه با فصاحت و بلاغت در آن وجود دارد»(رضایی اصفهانی، 231).   از میان موارد فراوان بیان شده از اعجاز و شگفتی های عددی قرآن (نک: مؤدب، 1390، 200 تا 210)، یک یافته را به عنوان نمونه مناسب با موضوع این پژوهش انتخاب کرده و ضمن محاسبه و بررسی درستی ادعا، رابطه آن را با موضوع عدم تحریف بررسی خواهیم کرد.

2-1 اعجاز ریاضی زوج و فرد در قرآن

یکی از معجزات عددی قرآن، اعجاز زوج و فرد شماره سوره ها و تعداد آیات هر سوره است (جم نشان، 1375، 99 تا 107). اگر شماره هر سوره در ترتیب مصحف امروزی قرآن را با تعداد آیات آن جمع کنیم، حاصل در 57 مورد زوج و در 57 مورد فرد خواهد بود.

جدول شماره 1 ، جدول زوج ها

ردیف	نام سوره	شماره سوره	تعداد آیه	جمع تعداد آیات و شماره سوره
1	فاتحه	1	7	8
2	بقره	2	286	288
3	نساء	4	176	180
4	توبه	9	129	138
5	هود	11	123	134
6	رعد	13	43	56
7	ابراهیم	14	52	66
8	حجر	15	99	114
9	نحل	16	128	144
10	اسرا	17	111	128
11	کهف	18	110	128
12	حج	22	78	100
13	نور	24	64	88
14	فرقان	25	77	102
15	نمل	27	93	120
16	قصص	28	88	116
17	عنکبوت	29	69	98
18	روم	30	60	90
19	سجده	32	30	62
20	احزاب	33	73	106
21	سبا	34	54	88
22	فاطر	35	45	80
23	ص	38	88	126
24	زمر	39	75	114
25	زخرف	43	89	132
26	جاثیه	45	37	82
27	واقعه	56	96	152
28	حدید	57	29	86
29	مجادله	58	22	80
30	منافقون	63	11	74
31	تغابن	64	18	82
32	تحریم	66	12	78
33	قلم	68	52	120
34	معارج	70	44	114
35	جن	72	28	100
36	مدثر	74	56	130
37	نبأ	78	40	118
38	عبس	80	42	122
39	تکویر	81	29	110
40	اعلی	87	19	106
41	غاشیه	88	26	114
42	بلد	90	20	110
43	شمس	91	15	106
44	ضحی	93	11	104
45	شرح	94	8	102
46	قدر	97	5	102
47	بیّنه	98	8	106
48	قارعه	101	11	112
49	تکاثر	102	8	110
50	عصر	103	3	106
51	فیل	105	5	110
52	قریش	106	4	110
53	ماعون	107	7	114
54	مسد	111	5	116
55	اخلاص	112	4	116
56	فلق	113	5	118
57	ناس	114	6	120
جمع				6236

 

همانطور که مشاهده می شود، اگر اعداد ستون پنجم را که حاصل های زوج جمع تعداد آیات و شماره هر سوره است را با هم جمع کنیم، حاصل 6236 می شود. در تعداد آیات قرآن اختلافاتی وجود دارد، ولی عدد صحیح آیات، طبق روایت کوفیین که صحیح‌ترین و قطعی‌ترین روایات ‌است، 6236 آیه است که از مولی امیر مؤمنان علیه السلام روایت‌شده است.و اکنون عددآیات قرآن در مصحف شریف همین رقم است.این شمارش، مبنی بر آن است که «بسم الله الرحمن الرحیم» در سوره حمد یک آیه محسوب شود و در دیگر سوره‌ها آیه ‌مستقل به حساب نیامده باشد. (نک: معرفت،1386، بخش عدد سوره ها و آیات قرآن).

اعمال همین روند محاسباتی در جدول فردها نیز نتیجه ای جالب در بر دارد:

جدول شماره 2 ، جدول فردها

ردیف	نام سوره	شماره سوره	تعداد آیه	جمع تعداد آیات و شماره سوره
1	آل عمران	3	200	203
2	مائده	5	120	125
3	انعام	6	165	171
4	اعراف	7	206	213
5	انفال	8	75	83
6	یونس	10	109	119
7	یوسف	12	111	123
8	مریم	19	98	117
9	طه	20	135	155
10	انبیا	21	112	133
11	مؤمنون	23	118	141
12	شعراء	26	227	253
13	لقمان	31	34	65
14	یس	36	83	119
15	صافات	37	182	219
16	غافر	40	85	125
17	فصلت	41	54	95
18	شوری	42	53	95
19	دخان	44	59	103
20	احقاف	46	35	81
21	محمد (ص)	47	38	85
22	فتح	48	29	77
23	حجرات	49	18	67
24	ق	50	45	95
25	ذاریات	51	60	111
26	طور	52	49	101
27	نجم	53	62	115
28	قمر	54	55	109
29	رحمن	55	78	133
30	حشر	59	24	83
31	ممتحنه	60	13	73
32	صف	61	14	75
33	جمعه	62	11	73
34	طلاق	65	12	77
35	ملک	67	30	97
36	حاقه	69	52	121
37	نوح	71	28	99
38	مزمل	73	20	93
39	قیامه	75	40	115
40	انسان	76	31	107
41	مرسلات	77	50	127
42	نازعات	79	46	125
43	انفطار	82	19	101
44	مطففین	83	36	119
45	انشقاق	84	25	109
46	بروج	85	22	107
47	طارق	86	17	103
48	فجر	89	30	119
49	لیل	92	21	113
50	تین	95	8	103
51	علق	96	19	115
52	زلزله	99	8	107
53	عادیات	100	11	111
54	همزه	104	9	113
55	کوثر	108	3	111
56	کافرون	109	6	115
57	نصر	110	3	113
جمع				6555

 

در این جدول نیز اگر اعداد ستون پنجم را که حاصل های فرد جمع تعداد آیات و شماره هر سوره است را با هم جمع کنیم، حاصل 6555 می شود. شگفتی این مطلب وقتی مشخص می گردد که اگر اعداد 1 تا 114 (تعداد سوره های قرآن ) را با هم جمع کنیم، حاصل (مجموع تصاعد حسابی 1 تا 114) مقدار 6555 خواهد شد (نک: https://fa.m.wikipedia.org/wiki/تصاعد_حسابی)

1+2+3+…+114 = 6555

در کنار ادعای ذکر شده که مورد امتحان دقیق مقداری مولف این پژوهش قرار گرفته و صحت و سقم آن تایید می شود، موارد بسیار دیگری نیز در مقالات و کتب مختلف می توان یافت که خبر از یک نظم و اعجاز عددی در بین آیات و سور قرآن کریم می دهند. حال اگر فرض کنیم که اگر یکی از آیات سوره ای کم شده باشد ( که تنها مورد ادعای قائلین به تحریف قرآن، تحریف به نقصان است) دیگر تمامی روابط ذکر شده از هم خواهند گسست. می توان نتیجه گرفت که چنین روابط منظم عددی و محاسباتی منوط به عدم کاهش و تغییر تعداد آیات هر سوره و حتی عدم جابجایی آیات سور قرآن است.

 از مطالب بیان شده می توان نتایج ذیل را دریافت کرد:

3-     نتایج

1-     ادعاها و روایات بیان شده در باب کاسته شدن آیاتی از قرآن کریم، صرف نظر از مشکلات جدی روایی مانند آحاد بودن (در برابر آیات قرآن که خبر متواتر است)، دارای شاهد مثال های نقض کننده عقلی، منطقی و محاسباتی جدی مانند نظم عددی کلمات، آیات و سور قرآن است. ارتباط بین شگفتی های عددی قرآن با اینکه نمی تواند به عنوان دلیلی متقن در کنار دیگر دلایل عدم تحریف قرآن قرار بگیرد ولی می تواند به عنوان شاهد مثالی مبرهن، همه فهم و قابل محاسبه و آزمایش، یاری دهنده جدی موضوع سلامت قرآن از تحریف باشد.

2-     علاوه بر این، رابطه بیان شده می تواند مطالب مهم دیگری را نیز مانند توقیفی بودن آیات هر سوره، توقیفی بودن ترتیب چینش سوره ها و ... ، تحت تاثیر قرار داده و باعث ایجاد ضرورت تحقیق بیشتر در این حوزه و موضوعات دیگر  در زمینه اختلافات علوم قرآنی گردد. زیرا اگر شماره یک سوره تغییر کند می تواند علاوه بر متزلزل کردن نتایج جدول های ذکر شده، بسیاری از ادعاها در زمینه شگفتی های عددی و محاسباتی قرآن را نقض کند.

3-     با توجه به این مطلب که نمی توان انتظار داشت همه مخاطبان قرآن کریم وارد عرصه های مطالعاتی در حوزه علوم قرآن، تاریخ قرآن، شناخت روایات صواب و نا صواب و ... شوند و به یافتن پاسخ سوالات وشبهات احتمالی خود باشند، بیان ارتباط ساده بین اعجاز و شگفتیهای عددی قرآن با موضوع عدم تحریف می تواند راهی موثر در مسیر شکاکیت زدایی و ایجاد اطمینان درباره  آموزه های قرآن در بین همه اقشار جامعه باشد.

 

منابع و مؤاخذ

1-     قرآن کریم

2-     ابن منظور، محمد بن مکرم، (1414ق)، لسان العرب، دار صادر، بیروت: سوم

3-     پهلوان، منصور، سعید شفیعی، (1388)، «ارزیابی و نقد نظریه اعجاز عددی قرآن کریم»، دو فصلنامه پژوهش های قرآن و حدیث، پاییز و زمستان 1388 (شماره سوم)

4-     جم نشان، کورش، (1375)، «اعجاز ریاضی زوج و فرد در قرآن کریم»، بینات، سال سوم (شماره 1)

5-     خویی، ابوالقاسم، (بی تا)، البیان فی تفسیرالقرآن، دارالزهراء، بیروت

6-     راغب اصفهانی، حسین بن محمد، (1412ق)، المفردات فی غریب القرآن، تحقیق صفوان عدنان داودی، دارالعلم الدارالشامیه، دمشق بیروت

7-     رضایی اصفهانی، محمد علی، (1381ش)، پژوهشی در اعجاز علمی قرآن، کتاب مبین، رشت، 1381

8-     طریحی، نجم الدین، (1375ش)، مجمع البحرین، تحقیق سید احمد حسینی، کتابفروشی مرتضوی، تهران: سوم

9-     علی بن ابی طالب(ع)، نهج البلاغه

10- فراهیدی، خلیل بن احمد، (1410ق)، کتاب العین، انتشارات هجرت، قم: دوم

11- معرفت، محمد هادی، (1386ش)، التمهید فی علوم القرآن، تمهید، قم

12- معرفت، محمد هادی، (1386ش)، صیانه القرآن من التحریف، تمهید، قم

13- معرفت، محمد هادی، (1386ش)، علوم قرآنی، تمهید، قم: چهارم

14- مؤدب، سید رضا، (1390ش)، اعجاز قرآن، المصطفی، قم: دوم

15- نجارزادگان، فتح الله، (1384ش)، تحریف ناپذیری قرآن، مشعر، تهران

16-https://fa.m.wikipedia.org/wiki/تصاعد_حسابی